Περιοχές των Γρεβενών, των Τρικάλων και της Φλώρινας φιλοξενούν τα αρχαιότερα πετρώματα στην Ελλάδα

Τα κοιτάσματα χρωμίτη του Βούρινου είναι μεταλλουργικού τύπου και από τα πλουσιότερα του είδους τους στη γη

Στις περιοχές Φωτεινού Τρικάλων, Δεσκάτης Γρεβενών και λίγα χιλιόμετρα δυτικά της Φλώρινας έχουν εντοπιστεί, μέχρι στιγμής, τα αρχαιότερα πετρώματα της Ελλάδας.

Τα πετρώματα αυτά, όπως εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Κωστόπουλος είναι γρανίτες, ηλικίας 700 εκατομμυρίων ετών!

Ο κ. Κωστόπουλος και άλλοι 40 κορυφαίοι γεωλόγοι ανά τον κόσμο, από χώρες όπως ο Καναδάς, η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Τουρκία και οι ΗΠΑ είχαν προ καιρού την ευκαιρία να επισκεφθούν περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Θεσσαλίας για να δουν ορισμένα από τα αρχαιότερα πετρώματα της Ελλάδας, αλλά και μερικά από τα σημαντικότερα γεωλογικά φαινόμενα, που χρησιμοποιούνται από τους επιστήμονες για την τεκμηρίωση της θεωρίας των λιθοσφαιρικών πλακών, η οποία αφορά, μεταξύ άλλων, τη μετακίνηση ηπείρων και τη δημιουργία, αλλά και την καταστροφή ωκεανών.

Oπως εξηγεί ο κ. Κωστόπουλος, η χρονολόγηση των αρχαιότερων πετρωμάτων στον ελλαδικό χρόνο έγινε σε ορυκτά ζιρκόνια, με τη μέθοδο ουρανίου-μολύβδου.

Τα πετρώματα αυτά πρωτο-δημιουργήθηκαν σε ένα περιβάλλον όπως αυτό των σημερινών ¢νδεων, όπου η πλάκα του Ειρηνικού Ωκεανού καταδύεται κάτω από την πλάκα της Νότιας Αμερικής, στο βόρειο περιθώριο μιας μεγα-ηπείρου που επικρατούσε στα νότια γεωγραφικά πλάτη γνωστής με το όνομα Γκοντβάνα. Από εκεί αποσχίσθηκαν (ως Αβαλονία) πριν από περίπου 500 εκατομμύρια χρόνια (λόγω γένεσης ενός ωκεανού που φέρει το όνομα Ρηικός Ωκεανός) και άρχισαν το προς βορρά ταξίδι τους για να φθάσουν στο τέλος να ενσωματωθούν στο νότιο περιθώριο, της αντίστοιχης μεγα-ηπείρου που επικρατούσε στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, γνωστής με το όνομα Λαυρωσία.

Τα πετρώματα αυτά αποτέλεσαν το υπόβαθρο στο οποίο εισέδυσαν οι γρανίτες της Πελαγονίας πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια.

Αναφερόμενος στις απολιθωμένες αίθουσες μάγματος που βρίσκονταν κάποτε κάτω από υποθαλάσσια ηφαίστεια, τα οποία και τροφοδοτούσαν με λάβα, ο κ. Κωστόπουλος επισημαίνει ότι, όπως δύο ωκεάνιες πλάκες απομακρύνονται η μία από την άλλη εκατέρωθεν της μεσο-ωκεάνιας ράχης, με ταχύτητες μερικών εκατοστών το χρόνο, ο κενός χώρος που δημιουργείται καταλαμβάνεται από το μάγμα που δημιουργείται λόγω τήξης του ανερχόμενου μανδύα (περιδοτίτη) κάτω από τη ράχη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται υποθαλάσσιες αίθουσες μάγματος, όπου το μάγμα κρυσταλλώνεται και σχηματίζει καινούργιους τύπους πετρωμάτων.

Στη Θεσσαλία, τέτοιοι μαγματικοί θάλαμοι υπάρχουν στον Τίταρο, νότια της διασταύρωσης προς Λιβάδι από τη δασική οδό Φτέρης- Σκοτεινών και στον Κόζιακα.

Οι πλέον επιβλητικοί μαγματικοί θάλαμοι ωκεάνιας λιθόσφαιρας βρίσκονται στην Πίνδο, μεταξύ Περιβολίου και Αβδέλας Γρεβενών και κατά μήκος του Ασπροπόταμου στη δασική οδό Περιβολίου- Μικρολίβαδου, καθώς επίσης και στον οφιόλιθο του Βούρινου στην περιοχή της Κράπας και του Ασπρόκαμπου. Ιδιαίτερα στον οφιόλιθο της Πίνδου, οι παραπάνω μαγματικοί θάλαμοι συνοδεύονται και από θεαματικές εμφανίσεις λάβας με σφαιρικές μορφές που είναι τυπικές των υποθαλάσσιων εκχύσεων. Στον οφιόλιθο της Αρθρυος, υπέροχες εμφανίσεις σφαιροειδών λαβών μπορεί κανείς να δει κατά μήκος της κύριας οδού Λαμίας- Δομοκού στο ύψος της Καμηλόβρυσης και βορειότερα.

Μιλώντας για τη μελέτη των πετρωμάτων και τι μας αποκαλύπτει, ο κ. Κωστόπουλος αναφέρει ότι μας αποκαλύπτεται πως η γη είναι ένας ενεργός πλανήτης, όπου ήπειροι και ωκεανοί συνεχώς δημιουργούνται και καταστρέφονται.

«Κατά τη διάρκεια αυτής της αέναης ανακύκλωσης διάφορες ενώσεις συγκεντρώνονται υπό ορισμένες συνθήκες σε μεγάλες ποσότητες να δώσουν κοιτάσματα πρώτων υλών» σημειώνει.

«Οι οφιόλιθοι, για παράδειγμα, αποτελούν πηγή κοιτασμάτων χαλκού, χρωμίου, πλατινοειδών, νικελίου (λατερίτες οφιολίθων Εύβοιας και Καστοριάς) αλλά και αμίαντου (Ζιδάνι Κοζάνης), μαγνησίτη (Βάβδος - Γερακινή Χαλκιδικής), τάλκη και αδρανών υλικών» συμπληρώνει ο κ. Κωστόπουλος.

Αλλά πέρα απ’ όλα αυτά, η μελέτη των πετρωμάτων αυτών ικανοποιεί την αστείρευτη ανθρώπινη περιέργεια να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας της γης, πότε αυτή θα πάψει να είναι ενεργός γεωλογικά πλανήτης, άρα νεκρός και για τον άνθρωπο, και να λειτουργήσει ως αρωγός της προσπάθειάς μας να κατανοήσουμε την εξέλιξη άλλων ουρανίων σωμάτων με απώτερο σκοπό τη μελλοντική μετανάστευση του ανθρώπινου είδους όταν οι συνθήκες θα το απαιτήσουν, επισημαίνει ο ερευνητής.

Ο κ. Κωστόπουλος κάνει ακόμη ειδική αναφορά στους οφιόλιθους, που αναπαριστούν πετρώματα του ωκεάνιου φλοιού και του άνω τμήματος του ωκεάνιου μανδύα.

Οι τεράστιες τεκτονικές δυνάμεις που δημιουργούνται κατά το στάδιο καταστροφής ενός ωκεανού, όπου οι ήπειροι που τον περιβάλλουν συγκλίνουν, οδηγούν σε αναδίπλωση και επώθηση του άνω τμήματος της ωκεάνιας λιθόσφαιρας επάνω στις ηπείρους. Με αυτόν τον τρόπο, περιδοτίτες του άνω μανδύα του Ωκεανού της Πίνδου βρίσκονται σήμερα στις κορυφές των βουνών στη Βάλια Κάλντα και το Βούρινο.

Τα κοιτάσματα χρωμίου, σύμφωνα με τον κ. Κωστόπουλο, δημιουργούνται από βασαλτικά μάγματα, πλούσια σε χρώμιο, που γεννώνται από την τήξη του περιδοτίτη (δηλ. του μανδύα) και τα οποία, λόγω άνωσης, διαπερνούν τη μανδυακή μήτρα που τα γέννησε και οδεύουν προς τα επάνω μέσα στην ωκεάνια λιθόσφαιρα να τροφοδοτήσουν τους θαλάμους μάγματος και αυτοί με τη σειρά τους τις υποθαλάσσιες εκχύσεις λάβας.

Τα κοιτάσματα χρωμίτη του Βούρινου είναι μεταλλουργικού τύπου και από τα πλουσιότερα του είδους τους στη γη, ενώ ένα σημαντικότατο παραπροϊόν κατά τη μεταλλουργική επεξεργασία του χρωμίτη είναι τα πλατινοειδή (όσμιο, ιρίδιο, ρουθήνιο, ρόδιο, πλατίνα και παλλάδιο), κατά τον Ελληνα επιστήμονα.

 

Πηγή:ο Χρόνος